Eind mei heeft de raad van State het beleid Programma Aanpak Stikstof afgekeurd. Een uitspraak die vooral invloed heeft op de sectoren infrastructuur, industrie en landbouw. Het wordt steeds duidelijker wat de gevolgen zijn van deze uitspraak. Veel projecten, in Overijssel 1544 stuks, kunnen daardoor niet doorgaan of staan on-hold. Zo is de komst van een bouwwinkel in Almelo onzeker en staan bouwprojecten in Enschede on-hold. Ook voor de agrarische sector brengt de uitspraak een hoop onzekerheid met zich mee. Kan er bijvoorbeeld nog steeds uitgebreid worden? Maar wat is het PAS, waarom is het beleid afgekeurd en wat merken we daar van?
Europa wil de uitstoot van stikstof terugdringen
Stikstof wordt met name veroorzaakt door de landbouw, het verkeer en de industrie. Het gebruik van bijvoorbeeld mest in de landbouw en uitlaatgassen van het verkeer en de industrie zorgen ervoor dat er stikstof vrij komt in onze omgeving, en dus ook in natuurgebieden.
Stikstof verrijkt de bodem en planten hebben de stof nodig om te kunnen groeien. Een aantal planten hebben baat bij veel stikstof, maar er zijn ook (zeldzame) planten die juist een voedselarme grond nodig hebben. Door de hoeveelheid stikstof hebben deze planten het lastig. Dieren en insecten die gebruik maken van deze planten, hebben het daardoor ook moeilijk.
Wat is het PAS?
De Europese landen hebben samen in Europese Habitatrichtlijn regelgeving opgesteld om leefgebieden in de natuur te beschermen. In Nederland is hiervoor onder meer het PAS opgesteld. PAS is de afkorting voor Programma Aanpak Stikstof. De Nederlandse overheid hanteert dit programma sinds 2015. Het is bedoeld om de uitstoot van stikstof rondom natuurgebieden (Natura-2000 gebieden) terug te dringen.
Tegelijkertijd geeft het programma ook de ruimte voor economische groei. Het biedt ruimte om vergunningen te verlenen voor activiteiten die wel stikstofuitstoot veroorzaken, maar waarbij de verwachting is dat dit in de toekomst gereduceerd wordt, bijvoorbeeld door het gebruik van nieuwe technieken in landbouw, verkeer en vervoer, bouw en industrie. Daarnaast zet het PAS in op herstelmaatregelen; het herstellen en voorkomen van schade die de stikstof veroorzaakt.
De Raad van State heeft de PAS afgekeurd
Een aantal natuurorganisaties hebben het stikstofbeleid van de Nederlandse overheid aangevochten. Zij stellen dat het beleid niet werkt, omdat de hoeveelheid stikstof niet daalt. Het gaat vooral om bezwaren van natuurorganisaties tegen vergunningen voor veehouderijen, maar ook tegen de aanleg van wegen en andere (bouw)projecten.
De Raad van State heeft deze organisaties in het gelijk gesteld, omdat de voorgenomen toekomstige vermindering van de uitstoot van stikstof niet zeker is. Dit is tegen de Europese regelgeving. De rechter geeft aan dat het directe effect op de natuur in Nederland van voorgenomen activiteiten moet worden vastgesteld. Dat betekent dat nieuwe activiteiten alleen doorgang kunnen vinden als er geen negatief effect op de natuur te verwachten is. Maar hiervoor zijn nog geen regels of afspraken gemaakt. Hierdoor is het onduidelijk welke ruimte voor ontwikkeling er nu is en wat initiatiefnemers moeten doen om toestemming voor een activiteit of project te krijgen.
Wat zijn de gevolgen van de afkeuring?
Het PAS mag niet meer dienen als onderbouwing voor activiteiten rondom natuurgebieden, zoals de ontwikkeling van veehouderijbedrijven. Door de uitspraak van de Raad van State zijn de economische activiteiten in een straal van 10 kilometer rondom deze natuurgebieden nu geblokkeerd.
In de praktijk betekent dit dat geplande activiteiten niet meer door kunnen gaan. ABN AMBRO heeft berekend dat de streep door het PAS mogelijk effect heeft op €14 miljard aan woningbouw- en infrastructuur projecten. Zo gaat in Roermond de bouw van een complete nieuwbouwwijk niet meer door. In Twente is een streep gezet door een deel van de plannen om evenementen te organiseren en bedrijven te plaatsen op het middelste gedeelte van voormalig vliegbasis Twenthe.
Boeren in het nauw
Ook voor boeren heeft de uitspraak gevolgen. Een aantal boeren in Overijssel moeten alsnog een vergunning aanvragen voor het beweiden en bemesten van hun land. Ook zijn sommige plannen voor uitbreiden van de bedrijfsvoering onzeker. Door het PAS kregen deze boeren voorheen een vrijstelling, maar door de uitspraak van de Raad van State is dit nu van de baan.
Doordat er op dit moment nog geen vergunningsstelsel is, wordt deze zomer niet gehandhaafd. Hoe dit volgens jaar eruit ziet, is onzeker. Boeren komen hierdoor in het nauw. Uit een enquête van de NOS onder de lezers van het vakblad Nieuw Oogst blijkt dat 60% van de boeren onzeker is over het voortbestaan van het bedrijf.
Commissie Remkes
De uitspraak van de Raad van State heeft dus grote gevolgen. LTO geeft voor de landbouwsector drie hoofdpunten aan: de vergunning verlening moet op gang komen, er moet helderheid komen over bemesten en beweiden en er moet aandacht komen voor gebiedsgerichte aanpak om te salderen op plekken waar dit kan.
De commissie Remkes gaat onderzoeken hoe het nu verder moet. De commissie, onder leiding van oud minister Johan Remkes, wil eind september met een eerste zienswijze komen om vanaf dit punt verder te gaan. Maar voorlopig zal de onduidelijkheid blijven bestaan en liggen veel ontwikkelingen in onder meer de landbouw stil.
